top of page

Bukowiec


Nazwy miejscowości na przestrzeni wieków:

1499 - Ober-, Nieder - Buchwald, Buchwalt
1668 - Buchwald
1786 - Buchelt, Buchwalde
1816 - Buchwald,
1896 - Bukowina, Buchwalde, Buchwald
1945 - Zeylandowo, Bukownik
1946 - Bukowiec,

      Rozległa kotlina, w której usytuowana jest wieś, otoczona jest z trzech stron wzniesieniami, od północnego zachodu Mrowcem, od południa Bramką, Brzeżnikiem i Parkową, a od południa osłania wieś bezimienne wzgórze ze sztucznymi ruinami. Od południowego zachodu poprzez łagodnie sfalowany teren otwarta w kierunku górskiego pasma Karkonoszy, sięga po okolicę rzeki Jedlicy pomiędzy Kostrzycą a Ciszycą. Bagnisty teren doliny został z czasem osuszony i miejscami przekształcony w stawy hodowlane, zasilane wodami strumieni spływających z pobliskich wzgórz. Pierwsza wzmianka z około 1305 roku wymienia go wśród istniejących już wsi, które płaciły podatek biskupowi wrocławskiemu. Była to wieś rycerska, zapewne spora, skoro posiadała kościół. Należała do znanego śląskiego rodu von Zedlitzów (Seidlitzów).

buk.png

Ok. 1420 r. Hans von Zedlitz założył przy wsi stawy rybne. Wiadomo, że w 2 połowie XVI w. Von Zedlitzowie wznieśli w Bukowcu renesansowy dwór obronny otoczony fosą. Prawdopodobnie ufundowali też nowy kościół, w którego wnętrzu umieszczony został nagrobek z herbem. Również herb Zedlitzów zdobi zwornik sklepienny prezbiterium Kościoła. Niewiele wiadomo o losach wsi w okresie wojny 30-letniej, ale 23.11.1622 r. ludność przeżyła chwile trwogi podczas przemarszu przez Bukowiec liczącego ok. 6 tysięcy ludzi, oddziału Lisowczyków, którzy po złupieniu Kowar ciągnęli tędy na Jelenią Górę. W 1659 roku Bukowiec przeszedł w ręce baronów von Reibnitz jako wiano Barbary, córki ostatniego z tej linii von Zedlitzów.
      Po wojnie 30-letniej Bukowiec stał się ośrodkiem tkactwa chałupniczego. Warunki życia ludności musiały być jednak ciężkie, ponieważ w 2. poł. XVII w. odnotowano nasilenie zbiegostwa ze wsi. W 1748r. baron von Reibnitz ufundował w Bukowcu drewniany dom modlitw, który 1782 r. zastąpiono murowanym kościołem ewangelickim z pastorówką. W 1759r. wieś posiadał niejaki von Kottwitz, a w następnych latach właścicielem był baron von Richthofen. W 1762 r. wieś zakupiła Barbara H. Von Festenberg Packisch. W tym czasie mieszkało tu 16 kmieci 110 zagrodników 47 chałupników, wśród nich 38 rzemieślników, przeważnie tkaczy, a wartość dóbr szacowano na 31974 talary. W 1770 r. Bukowiec posiadał von Luck, a od 1773 roku wdowa po nim Barbara H. Von Luck (z d. von Lesswiz).
      W 1774 r. Bukowiec zakupił baron Karl F. S. von Seher-Thoss i przekazał go w spadku córce Marii E. von Prittwitz, która zrezygnowała jednak z posiadłości i 1785 r. sprzedała ją hr. Fryderykowi von Redenowi, sprawującemu urząd nadgórmistrza Śląska. W tym czasie w Bukowcu był dwór, cztery folwarki, dwa kościoły, dwie plebanie (katolicka i ewangelicka), szkoła i dwa młyny wodne, a mieszkało w nim 16 kmieci, 66 zagrodników i 13 chałupników. Wśród 595 mieszkańców było 16 bauerów. Ten dynamiczny, gruntownie wykształcony człowiek o szerokich zainteresowaniach oraz artystycznych aspiracjach dokonał zasadniczych zmian na terenie podległej mu posiadłości, przekształcając zaniedbany majątek w kwitnące, przynoszące znaczne dochody gospodarstwo. Jednocześnie w latach 1790-1800 przeprowadził klasycystyczną modernizację dworu, wzniósł szereg budowli folwarcznych oraz założył park, którego sława wybiegła daleko poza granice Śląska.

założenie parkowe
 

      Dzięki osobistym kontaktom najpierw Redena a potem jego żony z dworem pruskim i wybitnymi ludźmi tamtej epoki(Goethe, Stein, Gneisenau) Bukowiec stał się ośrodkiem życia kulturalnego i towarzyskiego. Wpłynęło to również korzystnie na rozwój samej miejscowości, która podniosła się z marazmu, w jaki popadła w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat.

opactwo

      Włączenie całej wsi w obręb założenia parkowego było też bodźcem dla rozwoju samej miejscowości, nastawionej teraz na gospodarkę hodowlaną. Prace przy pałacu, które prowadził Carl Gottfried Geissler trwały w latach 1790-1800, a przy budowlach ogrodowych przeciągnęły się do ok.1820 roku, i były prowadzone już głównie przez jego żonę, hrabinę Fryderykę Karolinę von Reden. Część prac przy parku wykonał znany ówczesny ogrodnik Hans Karl Walther.

Belweder

  Hrabia von Reden dbał też o rozwój gospodarki w majątku, m. in. w końcu XVIII w. zaprowadził tu hodowlę rasowych krów sprowadzonych ze Szwajcarii. Z inicjatywy hrabiego von Redena powstało w Bukowcu Towarzystwo Biblijne, które później bardzo aktywnie prowadziła hrabina von Reden. W czasie ok. 10 lat liczba jego członków wzrosła z 3 do kilku tyś., zamieszkałych w 84 miastach i wsiach regionu. Powstał też Związek Młodzieńców i Panien. Każdy konfirmant otrzymywał od Towarzystwa Biblię, na którą składali się wszyscy członkowie. Pastor Scholz, kierujący pracami Towarzystwa, założył na polecenie hrabiny szkółkę niedzielną dla dorosłych.

Kościół św. Marcina 
fot. Damian R. Sadowski

 W roku 1815, po śmierci hrabiego von Redena majątek w Bukowcu przejęła jego żona, Juliana Fryderyka von Reden. Do Bukowca przybyła ona w 1802 roku jako 28- letnia kobieta i tu spędziła całe swoje długie życie, niezwykle rzadko opuszczając ukochane przez siebie miejsce, była ona czynna i pomocna na wielu polach: jako żona, gospodyni majątku, opiekunka gminy i prezeska Towarzystwa Biblijnego. Dlatego też król Fryderyk Wilchelm III odznaczył ją orderem Luizy. Ona też sprowadziła do sąsiednich Mysłakowic eskulantów z Tyrolu, którzy założyli tam osadę Zillertal. Była także inicjatorką przeniesienia z Norwegii do Karpacza kościółka Wang. W tym czasie wieś liczyła 119 domów, 2 folwarki, 2 szkoły (katolicka z jednym nauczycielem i ewangelicka z dwoma nauczycielami, obsługującymi również Kostrzycę), ponadto dwa młyny wodne, cegielnia, sławny browar i serowarnia, w której produkowano sery szwajcarskie. Do majątku należały 54 stawy, w których hodowano karpie. W 1840 roku Bukowiec liczył 119 domów, pałac, 4 folwarki, dwa kościoły (ewangelicki i katolicki), 2 młyny wodne, 3 ogrody, cegielnię, gorzelnię, browar, serowarnię. Wśród mieszkańców było m. in. 20 rzemieślników i 7 handlarzy. Hrabina zmarła 14 maja 1854 roku i pochowana została u boku męża w krypcie opactwa. Ponieważ nie posiadała dzieci, dobra w Bukowcu 7 września 1855 roku odziedziczyła jej bratanica Maria Karolina von Riedesel zu Eisenbach, która poślubiła królewsko-bawarskiego urzędnika, dr praw Hermana von Rotenhan. 28 marca 1863 roku ustanowiła ona w Bukowcu Fideikommiss, przekazując jednocześnie majątek swemu synowi Hermannowi Wolfgangowi von Rotenhanowi. Zarządzał on posiadłością prawdopodobnie do schyłku XIX wieku. Po jego śmierci dobra odziedziczył syn Fryderyk, w którego rękach pozostały do końca II wojny światowej. Dobra obejmowały 2538 morgów i przynosiły rocznie 2683 talary dochodu. O początku XIX wieku rezydencja w Bukowcu cieszyła się znaczną popularnością, jej szczegółowe opisy zawierały wszystkie przewodniki. Wieś uchodziła za letnisko. Polecano miejscowe gospody przede wszystkim browar i karczmę sądową. W końcu XIX wieku Bukowiec był już oficjalnym letniskiem. W okresie międzywojennym były tu 3 gospody i 4 pensjonaty, mające łącznie ponad 70 miejsc noclegowych. Staw Kąpielnik służył jako kąpielisko. W czasie II wojny światowej we wsi i w pobliskich kamieniołomach pracowali więźniowie z filii obozu koncentracyjnego Gross-Rosen. Po wojnie pałac został rozszabrowany, ale budynki ocalały. Początkowo przez kilka lat nad stawem działała stacja rybacka Uniwersytetu Wrocławskiego, a w pałacu mieścił się dom wczasowy Uniwersytetu i Politechniki Wrocławskiej. Pielęgnowany jedynie w najbliższym otoczeniu pałacu, park uległ z czasem zaniedbaniu, a znajdujące się na jego terenie budowle ogrodowe popadły w ruinę lub zostały całkowicie zniszczone. W latach 70. znajdowała się tutaj Szkoła Rolnicza następnie Wojewódzki Ośrodek Postępu Rolniczego, Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Karkonoski Uniwersytet Ludowy.

pałac

Opracowanie na podstawie "Słownik Geografii Turystycznej Sudetów - Tom 5. - Rudawy Janowickie"

bottom of page